شخصیت بلال در مثنوی معنوی

 

دکتر ابوالفضل تاجیک[1]

حسین اکبری کتابی[2]

چکیده:

مهم‌ترین و بزرگ‌ترین مانعی که بر سر راه انسان عارف قرار دارند، تعلّق به دنیاست تا دل غبارروبی نشود و مانع برطرف نگردد، خورشید نمی‌تابد و وصل نمی‌درخشد. بلال بن ریاح حبشی، از سابقان و پیش گروندگان اسلام بود، به دستور پیامبر اکرم ^(ص) ابوبکر^(رضی) بلال را از بازاری برده‌فروشی خرید و او را آزاد کرد، بلال با دورنگری که داشت اسلام آورد، در مسلمانی، انسانی فوق‌العاده مقاوم، کم‌نظیر و استوار در ملاک دین اسلام بود، همه رنج‌هایی که از جانب کفار بر وی روا می‌داشت تحمل می­کرد، بلال روحش با پیامبر خیلی نزدیک بودند روی همین دلیل بود که در غزوات متعدد مانند غزوه بدر، احد و خندق در رکاب پیامبر اشتراک ورزید. بلال سمت مؤذنی پیامبر ^(ص) و خزانه‌داری بیت‌المال را به عهده داشت؛ و هم او بود که تا واپسین دم حیات نبی اکرم ^(ص) همراه او بود و حضرتش را تنها نگذاشت و برای او اذان می‌گفت؛ و پس از رحلت پیامبر تا آخر عمر برای کسی اذان نگفت و سخنگوی نهضت پیامبر بود؛ در دوران اقامت خویش در شام، رسول اکرم ^(ص) را در خواب دید که به او می‏گوید: ای بلال! این چه جفایی است؟ آیا هنگام آن نرسیده است که به زیارت من نائل آیی؟ درواقع روح فرح‌بخششان با حضرتش انس گرفته بودن.

کلید واژگان: بلال، وفاداری، مؤذن، تقوا، عرفان، شخصیت.

 

 

مقدمه

شخصیت سترگ بلال بن ریاحی حبشی یکی از موضع­های بسیار مهم و تأثیرگذار در جامعه اسلامی هست. ازآنجاکه اندیشمندان اسلامی و غیر اسلامی نیز از جهات مختلف به ویژگی‌های مانند وفا، صبر، ایمان و عشق در این موضوع از ملاک زندگی شخصی بلال حبشی به چگونگی تداوم دین اسلام با رویکردهای مختلف نظریه‌پردازی کردند از اهمیت خاصی و سترگ برخوردار‌ می­باشد. بلال با وضعیت اجتماعی سخت که داشت به‌عنوان غلام در بازار برده‌فروشی دست‌به‌دست می­شدن برایش بسیار دشوار بود که برخیزد و قیام دین یکتاپرستی را قبول بکند این فقط یک نیروی درونی به اسم ایمان، عشق و وفاداری می­خواستند که همه‌کاره‌ای غیرممکن را ممکن بسازد از بلال حبشی غلام امیه به مؤذن نبی اکرم ارتقاع بدهد، تا ستایششان را فرشته­ های آسمان بکند.

سیاست در دامانِ تربیت

‎‎

حسین اکبری[1]

چکیده

الگوهای علمی و نظری تربیت سیاسی از دغدغه­های اصلی در حوزه علوم سیاسی و تربیتی به شمار می­آید که شناسایی و فهم آن­ها می­توان انسان را در امر تربیت سیاسی یاری کرد. به نظر می­آید که تا حدودی این اصطلاح یک اصطلاحی جدید است؛ اما درگذشته اصطلاح تربیتی سیاسی مثلی امروزی مطرح نبوده است و اگر مطرح بوده هم به شکل سنتی به‌صورت ضمنی از آن استفاده و سخن می­بردند. تربیت سیاسی هم در ادبیات علوم سیاسی و هم در علوم تربیتی؛ کاری است بکر و نو که به لحاظ ماهیت هم از منظر­های مختلف قابل‌طرح و توجه است. تربیت سیاسی یک اصطلاح که دارایی دو بار معنایی بوده عبارت‌اند از مفهم عام و خواص هست؛ اما در بین علمای این اصطلاح حل‌شده به نظر می­آید چون‌که از منظربین رشته­ای بودنش به آن پرداخته است، گاهی از منظر جامعه‌شناسی سیاسی و گاهی هم این بحث را از جهتی به روان­شناسی و انسان­شناسی مرتبط است به آن پرداخته‌شده است. تربیت سیاسی یک فرایند طولانی‌مدت مانند یادگیری هست که در هر دوره­ی سنی ممکن است در فرد و جامعه بیانجامد. تربیت سیاسی به دو نوع می­باشد الهی و شیطانی اگر تربیت الهی باشند جامعه به‌سوی خوشبختی و سعادت رهنمون می‌گردد و اگر تربیت شیطانی باشد به نابودی طبیعت و بشر می­انجامد.

کلید واژگان: تربیت، سیاست، اسلام، فرد و جامعه.

مقدمه

تربیت سیاسی، یک فرایند طولانی و نسبتاً مغلق یادگیری است که افراد جامعه با آشنایی فرهنگ تربیت خاص را دنبال می­کنند بنابراین هر جامعه تربیت سیاسی خاص خود را دارد و حتی اصول منابع و راه­های تربیت سیاسی جامعه­ها متفاوت و مختلف و گه گاهی متضاد نیز به نظر می­خورند. سخن گفتن درباره تربیت سیاسی از دشوار­های فراوانی برخوردار است؛ به این دلیل که دنیای معاصر و تکنولوژی انسان­­ها را در حلقوم کشیده و حتی به‌کلی هضم کرده‌اند، دیگر میدان برای سنتی بودند نگذاشته­اند.

بررسی عنصر مرگ در عرفان بودییسم

دکتر عادل مقدایان[1]

حسین اکبری کتابی[2]

چکیده

عرفان که هسته درونی هر دین هست، خبر از مرگ جاودانگی به صاحبان دین دارد. این غیرممکن است که مرگ را عیناً تجربه کنیم و بازهم دل‌ودماغی داشته باشیم در حضور مرگ همچون کودکی ترسویی نباشیم. این مرگ چیست و ترس از مرگ از کجا برمی‌خیزد؟ در آیین بودییسم و رسیدن به جاودانگی کارِ بسیار ساده­ی است. برای آن­که جاودانه شویم باید دستور اصلی آموزه­های آیین بودییسم را رعایت کنیم. این پژوهش به ما می­گوید که مرگ شبی بی­پایان است و ارتباط آن با عالم جاودانه پیچیده­تر از آن می­باشد که در آغاز ممکن است تصور شود. در پس هر آگهی ترحیم شیوه­ای از حیات نهفته است که بنیان‌گذار آیین بودییسم آن را به عقاید و تجربه­ها و رفتار مذهبی خلاصه کرده­اند. این‌همه ممکن است بر نحوه مرگ شخص، و اعمالی هم که پس‌ازآن صورت می­گیرد مؤثر باشد ولی حتماً کافی نیست.

کلیدواژگان: مرگ، عرفان، فرهنگ، فلسفه، بودا.

مقدمه

فضایی که بر فلسفه هند چیره است، با آنچه ما عادتاً فلسفه­ای مرگ می‌پردازیم، تا حد زیادی متغایر و متفاوت است. مدخل و مخرج فلسفه بودییسم در مورد عنصر مرگ با مبادی و غایات نظام‌های فلسفی که ما می‌شناسیم (یونانی، مسیحی، اسلامی) یکی و همانند نیست.

بازتاب‌هایی سیاسی انتظار از منجی موعود، نوشته: دکتر عادل مقدادیان و حسین اکبری

بازتاب‌هایی سیاسی انتظار از منجی موعود

دکتر عادل مقدادیان[1]

حسین اکبری[2]

چکیده

انتظار ازآن‌جهت که بر ابعاد مختلف جامعه منتظر سایه می‌افگند صبغه سیاسی آن نیز از این امر مستثنا نیست. انسان‌های دین‌مدار در جهان معاصر که با آن مواجه است، به یک نحوی از آن الهام می­گیرد و پرسش‏هایی که در پنهانی­ترین لایه زندگی‌شان به وجود می­آید، که نیاز من به منجی موعود چیست؟ جامعه دین‌مدار چه نقص و کمبودی دارد که جز منجی موعود نمی‌تواند آن را برطرف سازد؟ پیامت­های انتظار همواره در طول تاریخ مطرح بوده و جایگاه آن در بین سیاست‌مداران دینی تبیین شده است که با آمدن منجی موعود نیاز­هایی صادق را از کاذب تشخیص و تجویز کرده به‌صورت آرمانی بر محور عدالت الهی تأمین و به انسان‌ها می‌آموزاند که فرزانگی در باورِ به توحید می­باشد. منجی موعود کیست که آینده را با نگاه حق بینانه همراه با قانون الهی که به نظام آفرینش هماهنگ است نه رأی شخصی بازتاب خواهد داد.

کلید واژگان: انتظار، سیاست، مسئولیت، امامت و حکومت.

ایثار محبت محور با طعم مولانا : نوشته دکتر عادل مقدادیان و حسین اکبری کتابی

ایثار محبت محور با طعم مولانا

دکتر عادل مقدادیان[1]

حسین اکبری کتابی[2]

چکیده

ایثار را ترجیح دادن دیگری بر خویش دانسته­اند درحالی‌که خود ایثار کننده نیز به آنچه می­بخشد، تعلّق و نیاز داشته باشد. امّا چه عوامل و محرّک‎هایی باعث می­شود که انسان­ها اهل ایثار شوند؟ پاسخ این مسئله، یکی از مقولات فلسفه­ی اخلاق است اگر ایثار را یک مسئله‌ی اخلاقی بدانیم. امّا نکته اینجاست که چه ایثار ناشی از انقیاد به دستورات دین باشد و چه به سبب عشق، بیش و پیش از آنکه مقوله­ای اخلاقی باشد، از مقولات عرفانی سرچشمه می­گیرد. ایثار به سبب باور دینی، حاکی از امید به وعده­هایی است که دین برای ایثارگران تعیین کرده است و چنین ایثاری، سازه­ای است که بنیان آن از عرفان دینی (عرفانی با دو انگاره­ی مبدأ و معاد) سرچشمه می­گیرد. در سر دیگر این طیف، ایثار عاشقانه نیز ولو خارج از عشق ماورائی خدامحور سامی یا عشق سرور محور عرفان­های شرقی، باز نگاره­ای عرفانی قلمداد می­شود. در میانه­ی این طیف نیز، ایثار زهد محوری که ناشی از بی‌اهمیتی به دنیا باشد، ایثار محبت محور که ناشی از ترجیح حب محبوب بر متعلّقات خود باشد، یا هر نوع ایثار دیگری، باز از مقولات برخاسته از منازل عرفان عملی است. بنابراین سرچشمه­های پدیدآورنده­ی روحیه­ی ایثار، حتماً عواملی عرفانی هستند. این نوشتار به تبیین این سرچشمه­ها در آموزه­های عرفانی پرداخته است.